Właściwości materiałów sensorycznych Montessori

Materiały sensoryczne poza izolacją trudności charakteryzują się, podobnie jak i inne materiały dydaktyczne Montessori, innymi właściwościami, takimi jak: kontrola błędów tkwiąca w materiale.

Sprawia ona, że dziecko może samodzielnie spostrzec błędy i pomyłki w działaniu. Zauważa np. pracując z drewnianymi cylindrami, że jakie cylinderek wystaje ponad otwór w podstawie, czy też schował się w nim całkowicie (razem z uchwytem), lub wcale nie da się go włożyć do otworu.

Może to stwierdzić wzrokowo lub dotykowo, zauważając, że została zaburzona harmonia w uporządkowanym szeregu (serii). Mamy wtedy do czynienia z kontrolą sensoryczną.

Może też to zauważyć w trakcie działania motorycznego, dopasowywania poszczególnych elementów do siebie i wtedy mówimy o kontroli mechanicznej. Kontrola błędowi może więc mieć rożny charakter i rożny stopie trudno ci. Może ona angażować rożne czynności psychiczne – od wrażeń i spostrzeżeń do wyższych czynności umysłowych, które są aktywizowane, zwłaszcza przy kontroli opartej na porównaniu ze wzorem, oraz przy kontroli abstrakcyjnej opartej na rozumowaniu i ocenianiu.

Samodzielne zauważanie błędowi w działaniu sprawia, że w dalszych ćwiczeniach dziecko postępuje bardziej ostrożnie i z namysłem, krytycznie oceniając swoje czynności.

Z coraz większa uwaga obserwuje przedmioty i analizuje ich cechy, co pozwala mu zauważyć coraz subtelniejsze różnice między nimi i zapewnia sukces w działaniu. Materiał rozwojowy umożliwia dziecku samodzielna pracę oraz uniezależnienie się od dorosłego.

Samokontrola kieruje działaniami dziecka, nakreśla cele działania, jest środkiem do osiągania doskonałości. Popełnianie błędowi może stanowić dla dziecka wyzwanie, skłaniać do zwiększania swojego wysiłku i starań, by pokonać trudności i sprostać zadaniu.

Samokontrola ponadto wyrabia u dzieci krytycyzm, uczy analizowania własnych czynności oraz efektów działania, rozwija zmysły i czynności umysłowe, pogłębia wiedzę, kreuje i umacnia poczucie własnej wartości i wiary w siebie.

Kontrola błędowi tkwiąca w materiale charakterystyczna jest nie tylko dla materiałów sensorycznych, ale posiada ja całe przygotowane otoczenie. Niewłaściwe, nieostrożne czy błędne zachowanie dzieci demaskują wszystkie przedmioty znajdujące się w klasie Montessori.

Na przykład jasne kolory i połysk materiałów łatwo zdradzają plamy, lekkość mebli (stolików i krzeseł) sprawia, że niezdarne lub nieostrożne poruszanie się dzieci powoduje ich głośne przesuwanie lub przewracanie się, wywołuje hałas. W ten sposób przygotowane otoczenie staje się „surowym wychowawca i czujnym strażnikiem właściwego zachowania dzieci.

Estetyka materiałów

Kolejną właściwością wspólną materiałów Montessori jest ich estetyka. Barwa, połysk, harmonia form sprawia, że przedmioty są dla dziecka atrakcyjne, przyciągają jego uwagę, zachęcają do wykorzystania w działaniu i to zgodnie z ustalonymi zasadami. W klasach Montessori całe otoczenie Łącznie z materiałami dydaktycznymi, jest tak przygotowane i urządzone, a materiały dydaktyczne tak wyeksponowane, by wabić, zachęcać i skłaniać do aktywności oraz właściwego postępowania. Jest to tzw. „głos przedmiotów”.

Aktywizowanie dziecka

Aktywizowanie dziecka to następna bardzo istotna właściwość materiału rozwojowego Montessori. Powinien on nie tylko przyciągać uwagę dziecka i zachęcać do wykorzystania go w swojej aktywności, ale też absorbować dziecko przez dłuższy czas, skłaniać do powtarzania ćwiczeń. Umożliwiać również wykonywanie działa rożnego rodzaju: branie do ręki, manipulowanie, zestawianie, rozstawianie, rozrzucanie, porządkowanie według pewnych kryteriów. Pozwalać on powinien na rozwinięcie aktywności w rożnej formie: motorycznej, słownej, plastycznej, zabawowej i zadaniowej, indywidualnie i w kontakcie czy współpracy z innymi osobami (kolegami, nauczycielem).

Ograniczenie

Cecha materiału Montessori jest też ograniczenie. Każdy zestaw materiału jest ilościowo ograniczony i służy realizacji konkretnych celów. Dzięki temu dziecku Łatwiej porządkować bogactwo wrażeń odbieranych z otoczenia i tworzyć Ład i porządek w umyśle. To umożliwia oszczędzanie sił psychicznych.

Ograniczenie materiału wyraża się także w tym, że każdy zestaw występuje w klasie tylko w jednym egzemplarzu. Ma to duże znaczenie wychowawcze. Uczy dokonywania wyborów, respektowania potrzeb innych osób i odraczania zaspokojenia swoich, wyrabia cierpliwość w oczekiwaniu na materiał, skłania do ustalania kolejności korzystania z materiału, rozwiazywania ewentualnych konfliktów, dostarcza celów działania, ukazując perspektywy i kierunki dalszej działalności.

Stopniowanie trudności

Materiał Montessori ułatwia też realizację zasady stopniowania trudności, przechodzenia od Łatwiejszego do trudniejszego, od działa prostych do bardziej złożonych, od materiału konkretnego do coraz bardziej abstrakcyjnego, od czynności motorycznych przez wyobrażone do czynności umysłowych.

Jest to możliwe zarówno wtedy, gdy wykorzystywany jest jeden zestaw materiałów, jak i wtedy, gdy korzystamy jednoczenie lub kolejno po sobie z kilku rożnych zestawów materiałów.

Ten sam materiał pozwala bowiem na stawianie przed dzieckiem zada o rożnym stopniu trudno ci, zależnie od poziomu rozwoju i potencjalnych możliwości oraz zainteresować dziecka, a także okresu edukacji. Dzięki za temu, że cały materiał znajdujący się w przygotowanym otoczeniu jest logicznie ze sobą powiązany i stanowi programowa calec oraz zawiera nie tylko cele bezpośrednie, ale też pośrednie, praca z jednym materiałem przygotowuje dziecko do wykorzystywania w swojej działalności innych materiałów i podejmowania innych form aktywności.

Dzięki dużemu bogactwu, zróżnicowaniu i przejrzystemu uporządkowaniu materiału znajdującego się w przygotowanym otoczeniu, dziecko może wybrać i zając się takim z nich, który jest zgodny z aktualnymi możliwościami i zainteresowaniami oraz faza rozwoju, zrezygnować natomiast z wykonywania zada zbyt Łatwych i nieinteresujących lub za trudnych w danym momencie.

1. Zabawki Montessori – jak rozwijać pasję do matematyki?
2. Maria Montessori i jej metoda nauczania
3. Rozwój motoryki małej u dziecka